Kun je Drenthe nog ontdekken, terwijl het al tot de laatste vierkante centimeter in kaart gebracht is? De Knapzakroutes laten je zien dat – voor wie het zien wíl – rond de Drentse dorpen nog veel te ontdekken is. Voor wie ánders naar het landschap wil kijken, naar het heuveltje in het veld, de weitjes langs de beek, naar die merkwaardige boerderij aan de brink. De Knapzakroutes brengen je door dat onbekende Drenthe. Ze vertellen je het verhaal van de mens en de natuur en laten je Drenthe zien als hun gezamenlijke werkstuk.
In 1983 klopte een groep vrijwilligers uit de voormalige gemeente Rolde aan bij de vereniging Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe met een plan voor wandelroutes vanuit kleine dorpen. De BOKD werkte een plan uit voor een project ‘eenvoudig toerisme’:
‘Uitgangspunt bij het uitzetten van de routes is een educatieve kennismaking met het Drents cultuurlandschap. Via aandachtspunten worden verschillende landschapselementen langs de routes belicht om duidelijk te maken hoe het landschap vanuit de dorpen in cultuur werd gebracht en werd geëxploiteerd. Kleine dorpen kunnen goed inspelen op deze nieuwe ontwikkelingen. Goedkope overnachtingen, vriendelijke horecaprijzen, natuur en landschap en dorpskarakter zijn zaken die de meeste dorpen in Drenthe kunnen aanbieden.’
Met de knapzak door Drenthe
Eind 1983 werd de eerste ‘natuurwandeling met historische landschapsbeschrijving’ uitgebracht over het dorp Amen en omgeving. De route had als motto ‘Met de knapzak door Drenthe’. Het jaar daarop volgden routes vanuit Ekehaar/Deurze en vanuit het dorp Balloo.
De BOKD begon een wachtlijst aan te leggen van dorpen die zelf ook een eigen ‘Knapzakroute’ wilden hebben. Met steun van de gemeenten en het plaatselijke bedrijfsleven werden de Knapzakroutes in korte tijd een succes tot ver over de grenzen van Drenthe. Ook elders in het land begon men aan dergelijke routes te denken, al heetten ze daar Struun-route (Groningen), Swalkrûte (Friesland) of Kuierroute (Overijssel).
Eigenwijze boekjes
Het unieke van de Knapzakroutes was de combinatie van de kennis vanuit het dorp over de omgeving en wetenschappelijk verantwoorde informatie over het landschap. Plus een eigenwijze vormgeving van de boekjes waar Albert Rademaker destijds voor tekende. De redactie bestond gedurende het grootste deel van het project uit Hans Elerie, Michiel Gerding en Gerrie Koopman. Uitgever was Het Drentse Boek in Zuidwolde.
Eind 1986 waren er al bijna twintig routes verschenen, uiteindelijk werden er zestig Knapzakroutes ‘oude stijl’ gemaakt. Het project ontving verschillende prijzen, waaronder een prijs van de Raad van Europa.
Nieuwe editie
Het werd 2004, de laatste twee routes waren in juni 1997 verschenen en zo langzamerhand waren de meeste Knapzakroutes behoorlijk verouderd. Met inlegvellen werden de routes nog enigszins ‘beloopbaar’ gehouden, maar ook de inhoudelijke informatie was nogal eens verouderd. In 2004 namen de BOKD en Stichting Het Drentse Landschap het initiatief de routes drastisch te herzien.
Voor de nieuwe editie gingen ze een samenwerking aan met uitgeverij In Boekvorm. Bertus Boivin verzorgde de teksten. Roelof Huisman en Theo Brugman maakten de routes. Grafisch vormgever André Diepgrond verzorgde de vormgeving van deze derde generatie Knapzakroutes.
De eerste drie herziene Knapzakroutes konden in maart 2006 in Buinen worden gepresenteerd. Ruim vier jaar later verscheen eind 2010 de 63-ste en voorlopig laatste route Oosterhesselen-Zweeloo.
Nieuw derde editie
Omdat heel veel wandelroutes tegenwoordig digitaal beschikbaar zijn, is de BOKD in 2019 in samenwerking met Het Drentse Landschap een project opgestart om ook de Knapzakroutes te digitaliseren. Het project kreeg de naam knapzak 3.0 mee en werd mogelijk gemaakt met financiële bijdragen van Nationale Postcode Loterij, Recreatieschap Drenthe, Gemeente Assen, Midden Drenthe, Noordenveld en Tynaarlo, en Provincie Drenthe. In 2020 is gestart met het digitaliseren van 30 routes. Eind 2020 zijn al deze routes online beschikbaar. Omdat de routes na zo’n 10 jaar mogelijk niet meer up to date waren zijn alle routes gecontroleerd, soms aangepast, de routeteksten gecontroleerd, de inhoud van foto’s geactualiseerd waarna ze zijn gedigitaliseerd door www.smartmobiletour.nl. Nieuw is dat deze 30 gedigitaliseerde routes gratis zijn te downloaden en komen de routeboekjes van deze routes daarbij te vervallen.
Onderhoud routes
Knapzakroutes staan of vallen met een routebeschrijving die écht klopt en jou als wandelaar onderweg niet in problemen brengt. Goede routebeschrijvingen blijven dan ook steeds onze zorg!
Elk voorjaar wordt eenderde deel van de Knapzakroutes gecontroleerd door een team vrijwilligers. Hun opmerkingen worden verwerkt in de route, zodat de digitale routes altijd actueel zijn. Ook wandelaars mailen ons regelmatig hun ervaringen onderweg met een mailtje via het contactformulier.